Aandachtspunten veiligheid

The Blue Cap Foundation heeft in samenwerking met de Universiteit Twente wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de oorzaken van te hoge zuigkrachten. Hoge zuigkrachten zijn het gevolg van een onderdruk (vacuüm), welke ontstaat als één of meerdere afzuigroosters van een waterafvoersysteem worden geblokkeerd. Een zwemmer welke bedoeld of onbedoeld een afzuigrooster blokkeert met zijn lichaam(sdelen) kan daardoor worden blootgesteld aan enkele honderden tot duizenden newtons aan zuigkracht. Ter vergelijking, 1000 newton aan kracht is ongeveer gelijk aan 100 kilogram gewicht. De grootte van de zuigkracht is afhankelijk van de grootte van de onderdruk, welke onstaat onder het afzuigrooster tijdens een blokkade van dit rooster, en de grootte van dit rooster.

Naast ongevallen waarbij het slachtoffer raakt vastgezogen aan een afzuigrooster komen even veel ongevallen voor waarbij het slachtoffer bekneld raakt met lang haar aan een afzuigrooster. De snelheid waarmee water wordt aangezogen door een afzuigrooster speelt bij dit type ongevallen een cruciale rol. Bij hoge watersnelheden is de kans dat lang haar door een afzuigrooster wordt gezogen en daar verstrikt raakt veel groter.

Hoe herkent u een mogelijk onveilig waterafvoersysteem en/of afzuigrooster?
 

• Wordt water alleen afgevoerd uit de zwembassins met overloopgoten en skimmers dan is er geen risico aanwezig dat zwemmers worden vastgezogen. Let wel, ook in skimmers kunnen zwemmers bekneld raken met lang haar. Als u hieraan twijfelt kunt u een haarbeknellingstest uitvoeren.
• Heeft uw zwembad één of meerdere afzuigroosters, welke zich geheel onder het wateroppervlak bevinden,  dan is er vaak al een risico op beknelling van lichaam(sdelen) en lang haar aanwezig. Alleen wanneer het water wordt afgevoerd met afzuigroosters op een plaats waar bezoekers niet kunnen komen, is er geen risico op beknelling aanwezig. Een voorbeeld hiervan zijn afzuigroosters die worden geplaatst in een bufferbad, achter een afschermende wand of onder een verstelbare bodem.
  
  Hebben bezoekers wel toegang tot de afzuigroosters in de zwembassins, dan is het aantal afzuigpunten dat op een pompinstallatie is aangesloten bepalend voor de grootte van de risico's op zuig- en haarbeknelling.
• Een zwembad waaruit water wordt afgevoerd door maar één afzuigpunt is bijna per definitie onveilig. Wordt dit afzuigpunt gedeeltelijk of volledig geblokkeerd dan wordt de doorstroming van water dusdanig beperkt dat een hoge onderdruk en zuigkracht ontstaat. Metingen uit de praktijk tonen aan dat de zuigkracht dan vaak al boven de 500 kg is, waarbij het slachtoffer kansloos is en al binnen enkele seconden zwaar lichamelijk letsel optreedt. Voor deze situaties geldt dat een afzuigrooster op een dusdanige wijze moet zijn vormgegeven dat het redelijkerwijs niet wordt mogelijk geacht dat een zwemmer het rooster voor meer dan 50% kan afdekken met het lichaam.
• Wanneer meerdere afzuigroosters zijn toegepast, is het van groot belang dat de maatvoering van de leidingen, het leidingpatroon en de afstand tussen de verschillende afzuigpunten en tot de pomp goed is berekend en uitgevoerd. Doorgaans geldt dat met elk extra toegevoegd afzuigpunt op een pompinstallatie de risico's op beknelling in zekere mate verder afneemt. Toch kunnen niet alle risico's hiermee volledig worden weggenomen. Zo is er een incident bekend waarbij meerdere zwemmers gelijktijdig werden vastgezogen, omdat ze er een spelletje van maakten om doelbewust afzuigroosters te blokkeren met hun lichaam.
• Hoewel het volgens de wet- en regelgeving niet mag, komt het toch voor dat er water voor speeltoestellen of waterglijbanen wordt onttrokken aan een zwembad. Dan is het risico groot dat te grote krachten op de afzuigroosters ontstaan.
• Onderzoek van de Blue Cap Foundation in samenwerking met de Universiteit Twente toont aan dat bij een hogere watersnelheid door een afzuigrooster het risico op de beknelling van lang haar toeneemt. Ook onderzoek uit Duitsland bevestigd deze aanname. De vorm van en het gatenpatroon in een afzuigrooster hebben in veel mindere mate invloed op de grootte van het risico op beknelling van lang haar. Doorgaans geldt dat als een stroming bij een afzuigrooster op de tast voelbaar aanwezig is, deze vaak al te hoog is. Hierover spreken de WHVBZ en Europese norm EN 13451-3 elkaar tegen. Zo zegt de WHVBZ dat de watersnelheid door een afzuigrooster in ieder geval onder de 1,5 m/s moet zijn en wordt aangeraden deze tot rond de 0,5 m/s te brengen. In de norm EN 13451-3 wordt 0,5 m/s als maximum toelaatbaar gezien. Hoe weet u of het wel goed zit? Vraag het debiet na bij de bouwer van uw zwembad of laat het debiet vaststellen met een meting en bereken vervolgens de gemiddelde watersnelheid door het doorlaatoppervlak van de afzuigroosters.

Zekerheid over beknellingsrisico's

Wilt u zekerheid over de aanwezigheid van de risico's op beknelling van lichaam(sdelen) en lang haar aan afzuigroosters, dan adviseren wij u deze te laten meten. Een groot probleem in de zwembadbranche is dat toezichthoudende instanties geen meetapparatuur hanteren. Op grond van een visuele inspectie kan de veiligheid van een waterafvoersysteem en de daarbijhorende afzuigroosters niet met zekerheid worden vastgesteld. Met behulp van metingen kan deze zekerheid wel worden gegeven. Er zijn inmiddels enkele partijen in Nederland die de risico's voor u kunnen inventariseren met indicatieve metingen en testen.

Wet- en regelgeving

Artikel 22 van de Wet Hygiene en Veiligheid van Badinrichtingen en Zwemgelegenheden (WHVBZ) schrijft voor dat openingen beneden de waterspiegel zodanig moeten zijn uitgevoerd dat zwemmers niet kunnen worden vastgezogen of bekneld kunnen raken. Lees hier meer over de huidige wetgeving. Om dit doel te bereiken worden een aantal richtlijnen een Europese normen toegepast:

• EN 15288 Swimming pools - Part 1 “Safety requirements for design”
• EN 1069 “Waterslides”
• EN 13451 Swimming pool equipment — Part 1: “General safety requirements and test methods”
• EN 13451 Swimming pool equipment — Part 3: “Additional specific safety requirements and test methods for inlets and outlets and water/air based water leisure features”
• EN 13451 Swimming pool equipment — Part 11: “Additional specific safety requirements and test methods for moveable pool floors and moveable bulkheads”

De huidige WHVBZ is inmiddels gedateerd en in de loop van 2018 zal deze worden aangevuld door middel van een Algemene Maatregel van Bestuur. De Blue Cap Foundation heeft een concepttekst aangeleverd met een verscherping van een aantal richtlijnen waarmee de risico's op beknelling verder kunnen worden geminimaleerd.